رتبه بندی مجلات از نظر اعتبار و امتیاز

در بررسی مجلات بینالمللی و خارجی از نظر درجه و اعتبار، باید تفاوتهای مؤسسات اصلی نمایه کننده مجلات را بدانیم. چهار ایندکس و نمایه‌کننده معتبر در علوم مختلف عبارتند از :شرکت تامسون رویترز(Thomson Reuters)، اسکوپوس(Scopus)، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) و در زمینه پزشکی هم پاب مد(PubMed) مهمترین ابزار برای جستجوی پایگاه داده های آزاد (دیتابیس) مدلاین است.

1 – مجلات تامسون (ISI, WOS)

شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) یک شرکت چندملیتی رسانه‌های گروهی است که زیر مجموعه‌هایی دارد که یکی از این زیر مجموعه‌ها پایگاه  Web of science می‌باشد، پایگاه (Web Of Science (WOS یک نمایه استنادی علمی است که توسط تامسون رویترز ایجاد شده است که جستجوی استنادی جامع را فراهم می‌کند. به صورت عامیانه و متداول مقالاتی که در این پایگاه نمایه می‌شوند به مقالات ISI  شهرت یافته‌اند، WOS  دو نوع مجله دارد که یکی دارای ایمپکت فاکتور بوده و دیگری بدون ایمپکت فاکتور هستند، به مجلاتی از WOS  که دارای ایمپکت فاکتور هستند مجلات JCR گفته می شود و به مجلات بدون ایمپکت فاکتور، مجلات ISI Listed گویند.

برای اطمینان از ایندکس بودن یک مجله در موسسه تامسون می‌توانید به آدرس سایت زیر مراجعه کنید:

http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/#journal_lists

 2 – مجلات اسکوپوس (Scopus)

اکنون  به بررسی موسسه اسکوپوس می‌پردازیم، اسکوپوس یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته‌ شده‌ است که اطلاعات کتاب‌شناختی حدود ۲۵ میلیون سند را در خود جمع‌آوری کرده‌ است. اسکوپوس اطلاعات محصولات حدود ۵ هزار ناشر علمی را از سراسر جهان در خود جای داده‌ است. در مجموع اسکوپوس اطلاعات ۱۶ هزار و پانصد مجله علمی پژوهشی را در خود نمایه کرده‌ است. اسکوپوس(Scopus) یکی از محصولات الزویر(Elsevier) است که استفاده از اطلاعات آن نیاز به اشتراک و پرداخت هزینه دارد.

برای اطمینان از ایندکس بودن یک مجله در موسسه اسکوپوس می‌توانید به آدرس سایت زیر مراجعه کنید:

http://www.scimagojr.com/journalsearch.php

 3 – مجلات پاب مد (PubMed)

پاب‌مِد (PubMed) مهمترین ابزار برای جستجوی پایگاه داده‌های آزاد (دیتابیس) مدلاین است، که حاوی اطلاعات بیبلیوگرافی پژوهشی برای تمام رشته‌های علوم پزشکی و زیست‌شناسی است. این دیتابیس تا سال ۲۰۰۸ حاوی ۱۷ میلیون عنوان بود که قدیمیترین آنها به سال ۱۸۶۵ باز می‌گردد. پاب‌مد مجموعه‌ای از اطلاعات کیفی مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری و سایر نهادهای و سازمان‌های دولتی حوزه سلامت ایالات متحده آمریکا است. این دیتابیس بطور رایگان برای جهانیان قابل دسترس است.

برای اطمینان از ایندکس بودن یک مجله در پاب مد می توانید به آدرس سایت زیر مراجعه کنید:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/nlmcatalog/

4 – مجلات ISC

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) یک سامانه اطلاع‌رسانی علمی است که درصدد تجزیه و تحلیل مجلات علمی کشورهای اسلامی بر اساس معیارهای علم‌سنجی معتبر اسلامی می‌باشد. پس از تامسون و اسکوپوس، ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام) سومین پایگاه استنادی برای سنجش عملکرد پژوهشی کشورها محسوب می‌شود که ۵٧ کشور در آن مشارکت دارند.

برای اطمینان از ایندکس بودن یک مجله در پاب‌مد می‌توانید به آدرس سایت زیر مراجعه کنید:

http://mjl.isc.gov.ir/Default.aspx?lan=en

اکنون پس از بررسی اجمالی ایندکس‌های معتبر بین‌المللی، لازم است تا با ارزش و اعتبار این ایندکس‌ها در ایران آشنا شویم، که ما در این قسمت ایندکس‌ها را به سه سطح A,B,C  تقسیم‌بندی می‌کنیم.

 مجلات داخلی در رتبه‌بندی مجلات از نظر اعتبار و امتیاز

در حالت کلی در ایران سه نوع مجله داریم که اعتبار و درجه علمی آنها از سوی یکی از سه ارگان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و حوزه علمیه تعیین می شود و به ترتیب اعتبار عبارتند از:

1 مجلات علمی- پژوهشی

هر تولیدی که به دنبال جستجوی حقایق و برای کشف بخشی از معارف و نشر آن در میان مردم و به قصد حل مشکلی یا بیان اندیشهای در موضوعی از موضو عهای علمی، از طریق مطالعهای نظاممند، برای یافتن روابط اجتماعی میان پدیدههای طبیعی به دست آید و از دو خصلت اصالت و ابداع برخوردار باشد و نتایج آنها به کاربردها، روشها و مفاهیم و مشاهدات جدید در زمینه علمی با هدف پیشبرد مرزهای علمی و فن آوری منجر گردد، علمی– پژوهشی قلمداد میشود. در واقع هدف اصلی مقاله علمی پژوهشی ایجاد یک استدلال است. یکی از بخشهای چنین مقالهای مرور ادبیات است.

در یک مقاله علمی پژوهشی، ادبیات بعنوان اساس و بنیان کار ارائه میشود و بینش جدیدی را که پژوهشگر به دنبال ایجاد آن است، پشتیبانی میکند. مخاطبین اصلی این گونه مجلات پژوهشی، اساتید دانشگاهها، دانشجویان دورههای دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی هستند.

2 مجلات علمی-ترویجی

 یک مقاله علمی ترویجی یا مرور ادبیات، اطلاعات منتشر شده در حوزه یک موضوع بخصوص در یک محدوده زمانی را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. مقاله علمی ترویجی(مرور ادبیات) میتواند خلاصهای از مقالات و منابع موجود باشد اما معمولاً سازماندهی خاص خود را دارد و خلاصه و استنتاج‌ها را ترکیب می‌کند و اطلاعات را در ساختاری نو ارائه می‌دهد. مقاله علمی ترویجی می‌تواند تفسیری جدید از مقالات و کارهای قبلی ارائه دهد یا اطلاعاتی جدید را با تفاسیر قبلی در هم آمیزد، یا سیر جریان پیشرفت فکری حوزه مورد بحث و مباحثات مربوط به آن را ترسیم کند. مقاله علمی ترویجی بسته به موقعیت، ممکن است مقالات و منابع را مورد ارزیابی قرار دهد و مناسب‌ترین و مربوط‌ ترین منابع را به خواننده پیشنهاد کند.

این مقالات بر پایه جابه‎جایی، تلفیق و ترکیب دانش موجود تهیه می‌شوند و معمولاً به روشن شدن زوایای مساله‎ای کمک می‎نمایند، از این گونه مقالات می‎توان به مقالات مروری، تدوینی، ترجمه‎ای، تحلیلی اشاره کرد. به لحاظ ارزش علمی در بین مقالات، در این مقاله‎های تحلیلی ارزش و اعتبار بالاتری دارند اما هدف یک مقاله علمی ترویجی خلاصه کردن و استنتاج مباحث و ایده‌های دیگران است، بدون اینکه پژوهشگر چیز جدیدی به آن اضافه کند. اینگونه مجلات دستاوردهای علمی، فنی و حرفه‌ای آموزنده و جالب را به زبانی ساده برای افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، دانش آموزان سالهای بالای دبیرستانها، صنعتگران، مخترعین، مبتکرین و افراد دارای تحصیلات غیرکلاسیک ارائه می‌دهند.

3 مجلات علمی-تخصصی

این مجلات معمولاً وابسته به برخی سازمانها و نهادهای خاص بوده و مباحث تخصصی در یک زمینه را مطرح می‌کنند و نویسندگان مختلف می‌توانند مطالب خود را برای این مجلات ارسال کنند. نکته قابل توجه در مورد این نوع مجلات این است که این مجلات معمولاً هیچ گونه امتیاز و مجوز علمی را از ارگانهای زیربط مثل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا حوزه علمیه دریافت نکرده‌اند و صرفاً به منظور اطلاع‌رسانی و بالا بردن آگاهی‌های قشر خاصی از افراد جامعه در زمینه‌های تخصصی به چاپ مطالب می‌پردازند.

مثل مجله علمی-تخصصی رشد که وابسته به وزارت آموزش و پرورش بوده و به فعالیت در زمینه مباحث آموزشی می‌پردازد.

رتبه‌بندی همایش‌ها و کنفرانس‌ها از نظر اعتبار و امتیاز

همایشها و کنفرانسهای علمی پژوهشی، از نظر سطح برگزاری در سطوح مختلف منطقه‌ای، ملی، بین‌المللی و دانشجویی برگزار می‌شوند. برای اینکه کنفرانس در هر یک از رده‌های فوق قرار بگیرد، باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد.

از نظر تعریف عمومی می‌توان گفت که همایش(کنگره)، گردهمایی است رسمی، متشکل از متخصصین و افراد با تجربه که در آن ضمن طرح تازه‌های علمی، نتایج تحقیقات و پژوهشهای انجام شده در موضوع علمی مشخص بصورت ارائه مقاله، سخنرانی و پوستر برگزار می‌گردد و نتایج و دستاوردهای کنفرانس، به صورت عمومی و رسمی منتشر گردد. کنگره دارای سخنرانان متعدد بوده و بصورت دوره‌ای از یک تا پنج سال یکبار تکرار می‌گردد. طول مدت کنگره معمولاً سه روز یا بیشتر می‌باشد. برای برگزاری هر کنگره تشکیل تعدادی کمیته تخصصی ضرورت دارد.

از نظر نامگذاری از واژه های متعددی مانند کنفرانس، همایش، گردهمایی، سمینار، کنگره، سمپوزیوم استفاده می‌شود که از نظر فنی و اجرایی در حال حاضر در کشور ایران هیچ تفاوتی در این عناوین وجود ندارد و تعریف دقیق و مشخصی برای این واژه ها انجام نپذیرفته است. لذا از نظر برگزاری، به صورت مشخص و صریح می‌توان گفت که هیچ تفاوتی بین انتخاب واژه‌ها و عبارات فوق وجود ندارد و استفاده از عنوان کنگره، نشان دهنده بزرگتر بودن یا کوچکتر بودن و یا سطح اعتبار نیست. در پایگاه مرجع برگزاری کنفرانسها نیز، از کلیه عبارات فوق برای اشاره به یک جمع علمی استفاده می‌شود.

همایش‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی

مصادیق عینی بین‌المللی شدن یک کنفرانس:

۱- محورهای کنفرانس صرفاً متمرکز بر معضلات داخلی نباشد.

۲- انجمنها و تشکلهای بین‌المللی، کنفرانس را همراهی کرده باشند.

۳- درصدی از مقالات از خارج از کشور ارسال شده باشد.

۴- زبان رسمی کنفرانس، انگلیسی باشد.

۵- کتاب مجموعه مقالات انگلیسی باشد.

۶- مستندات تبلیغاتی انگلیسی هم ارز مستندات تبلیغاتی فارسی باشد.

۷- در نشریات معتبر بین‌المللی آگهی کنفرانس درج گردد.

۸- کارگاههای آموزشی توسط متخصصان غیرداخلی ارائه گردد.

۹- کنفرانس شرکت کننده غیر ایرانی داشته باشد

۱۰- عنوان کنفرانس در وب سایتها و دایرکتوریهای بین‌المللی قرار گیرد.

۱۱- کنفرانس، حامیان رسانه‌ای بین‌المللی هم داشته باشد.

۱۲- کنفرانس، داوران بین‌المللی هم داشته باشد.

۱۳- وب‌سایت کنفرانس هم بخش فارسی و هم انگلیسی داشته باشد.

همایش‌ها و کنفرانس‌های ملی

کنفرانسهایی که از نظر علمی و دریافت مقالات یا شرکت کنندگان جنبه کشوری دارند.

برگزار کنندگان آن حداقل در سطح منطقه‌ای فعالیت نموده و یا نتایج آن در سطح ملی قابل ارائه شده باشد ، ملی خواهد بود.

نکته قابل ذکر این است که ارزش و اعتبار همایش‌های بین‌المللی بیشتر از همایش‌های ملی است.