روش تحفیفی Q

ابداع روش تحقیق Q به دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی بازمی‌گردد. زمانی‌که ویلیام استیونسون در جستجوی پاسخی برای سوال «چه چیز‌هایی اشخاص را منحصر به فرد می‌سازد؟» به شیوه‌ی پژوهشی جدیدی دست یافت که امروز آن را پیوندی میان شیوه‌های کمی و کیفی می‌دانند.

در تحلیل آماری به روش تحقیق  Q، پژوهشگر ابتدا ادراکات و عقاید فردی را شناسایی و طبقه‌بندی کرده و سپس گروه‌های افراد را بر اساس اطلاعات حاصل از این طبقه‌بندی تعریف می‌کند. در نتیجه‌ی بهره‌گیری از مراحل تعریف شده در این شیوه، پژوهشگر می‌تواند ذهنیت افراد و الگوهای فکری آنان نسب به موضوعات موردبررسی‌اش را آشکار سازد.

با این اوصاف درمی‌یابیم که چرا این شیوه نه کاملا کمی و نه کاملا کیفی در نظر گرفته می‌شود.

نمونه‌گیری در این شیوه نه به صورت تصادفی بلکه به صورت هدفمند و در ابعاد کوچک صورت می‌گیرد (ویژگی‌هایی که آن را به یک پژوهش کیفی نزدیک‌تر می‌سازد) و از سوی دیگر تحلیل نتایج از طریق تحلیل عاملی و به صورت کاملا کمی خواهد بود.

روش Q از چه مراحلی تشکیل شده است؟

روش تحقیق Q، به طور کلی از ۵ مرحله‌ تشکیل شده است:

در مرحله‌ی اول

مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی نظریات و پیشینه‌ی پژوهش مورد توجه قرار می‌گیرد. در نتیجه‌ی این مرحله چارچوب و فرآیند پژوهش طراحی شده و جامعه‌آماری مورد بررسی به صورت هدفمند انتخاب می‌شود.
در مرحله‌ی دوم

مصاحبه و گردآوری اسناد صورت گرفته و فضای گفتمان با استفاده از این نتایج حاصل از این دو مرحله شکل می‌گیرد.

مرحله‌ی سوم

فضای گفتمان حاصل در مرحله‌ی سوم مورد بررسی دقیق و موشکافانه قرار گرفته و تعدادی از عبارات به عنوان نمونه Q انتخاب می‌شوند. انتخاب تعداد عبارات با توجه به نوع پژوهش می‌تواند متفاوت باشد. معمولا بین ۵۰ تا ۷۰ عبارت انتخاب می‌شوند اما دانر انتخاب بین ۲۰ تا ۶۰ عبارت را مناسب‌تر می‌داند.

توماس و مک کئون دامنه‌ی گسترده‌تری تعریف کرده و انتخاب ۳۰ تا ۱۰۰ عبارت را پیشنهاد می‌کنند.

مرحله‌ی چهارم:

مرحله‌ی گردآوری داده‌هاست. در این مرحله عبارات انتخابی در قالب دسته‌های Q یا Q decks توسط مشارکت‌کنندگان طبقه‌بندی خواهند شد.

در نهایت، در مرحله‌ی پنجم

ویژگی کمی این پژوهش خود را به صورت تحلیل آماری داده‌های مورد استفاده نشان می‌دهد. این مرحله به کمک نرم‌افزارهای آماری و به روش تحلیل آماری صورت می‌گیرد.

تحلیل آماری به روش Q با چه نرم‌افزارهایی صورت می‌گیرد؟
همانگونه که در مراحل روش تحقیق Q ذکر شد، مرحله‌ی پنجم این شیوه به تحلیل کمی اختصاص یافته که نیازمند به‌کارگیری یک نرم‌افزار آماری می‌باشد.

رایج‌ترین نرم‌افزار آماری مورد استفاده، ابزار محبوب SPSS می‌باشد. برای انجام تحلیل مسیر: منویAnalysis ، انتخاب گزینه‌ی Data Reduction و سپس گزینه‌ی Factor طی شده و در نهایت با وارد کردن اسامی شرکت‌کنندگان به عنوان متغیرهای مورد بررسی، تحلیل آماری کمی صورت می‌گیرد. البته باید دقت داشت که صرفا درج اطلاعات در نرم‌افزار متضمین دستیابی به نتایج مورد نظر نبوده و داشتن دانش کافی در زمینه‌ی تحلیل آماری داده‌ها ضروری است.

تصویری از محیط کاری نرم‌افزار SPSS جهت انجام تحلیل Q

از شیوه‌ی Q در چه مقاله‌هایی می‌توان استفاده کرد؟

به‌کارگیری روش تحقیق Q در مقاله‌نویسی و پژوهش، در حوزه‌های مرتبط با علوم انسانی همچون روانشناسی، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی رواج بیشتری دارد اما با تکیه بر تعاریف بنیادین آن می‌توان گفت در هر حوزه‌ای که دسته‌بندی بازخورد و نگرش مخاطب و انسان‌‌ها مهم باشد می‌توان از این شیوه استفاده کرد.

علاقه مندان به یادگیری بتر این روش میتوانند جهت اطلاعات بیشتر و ثبت نام در دوره های آموزشی روش تحقیق q ثبت نام کنند.
منابع مورد استفاده:

http://www.iran-moshaver.ir/qi-methodology-q/